วัดพิจิตรสังฆาราม

ธรรมาสน์เสาเดียวภายในวัดพิจิตรสังฆาราม

ธรรมาสน์เสาเดียว  เป็นธรรมาสน์ที่สร้างขึ้นให้ตั้งอยู่บนเสาไม้หนึ่งต้น ไม้ที่นำมาใช้ทำเสา และส่วนประกอบอื่น ๆ เป็นไม้เนื้อแข็ง แบ่งความสูงของธรรมาสน์ออกเป็นสามส่วน ส่วนที่หนึ่งเป็นฐาน มีคันทวยแกะสลักเป็นรูปพญานาคสี่ตัว วางไว้สี่ทิศ เป็นแขนนาง ทำหน้าที่รับน้ำหนักของธรรมาสน์ ส่วนที่สอง เป็นชั้นธรรมาสน์ห้องสี่เหลี่ยมจตุรัส มีหน้าต่างสามบาน บานประตูหนึ่งบาน ซึ่งมีลักษณะคล้ายหน้าต่าง ส่วนที่สามเป็นหลังคาธรรมาสน์ สร้างเป็นเก๋งห้าชั้น ลดหลั่นขึ้นไปถึงยอดสูงสุด

การตกแต่งเสาธรรมาสน์ แขนนาง ผนังภายนอก ภายใน และหลังคาเก๋งห้าชั้น แกะสลักลายกนก แล้วลงรัก ตกแต่งด้วยกระจกสี ธรรมาสน์ที่วัดพิจิตรสังฆาราม บ้านโนนยางนั้นมีลักษณะแตกต่างจากธรรมาสน์โดยทั่วไปในท้องถิ่นคือ มีลักษณะการก่อสร้างเป็น “ธรรมาสน์เสาเดียว”  ฝังไว้กับพื้นดินภายในหอแจกของวัด ซึ่งจากข้อเขียนของ อ.สมชาย นิลอาธิ ในหนังสือเมืองมุกแม่น้ำโขง กล่าวถึงประวัติความเป็นมาว่าได้มีการก่อสร้างในปี 2484- 2485  มีจารคูสีสุก น้อยทรง ช่างพื้นบ้านเป็นผู้ก่อสร้าง โดยนำไม้เนื้อแข็งทั้งต้นทำเป็นเสา มีการแกะสลักแบบประติมากรรมนูนต่ำลายกนกลงรักอย่างสวยงามบริเวณเสาธรรมาสน์ แขนนาง  ผนังภายใน และหลังคาเก๋ง ทั้งนี้มีส่วนประกอบที่สำคัญ 3 ส่วน คือ
ส่วนที่ 1 เป็นฐานจากไม้เนื้อแข็ง โดยมีคันทวยแกะสลักเป็นรูปพญานาค 4 ตัว ติดไว้ทั้ง 4 ทิศ ทำหน้าที่เป็นแกนหลักในการรับน้ำหนักของตัวธรรมาสน์
ส่วนที่ 2 เป็นชั้นธรรมาสน์ จะมีลักษณะเป็นห้องสี่เหลี่ยมจัตุรัส ประกอบด้วยประตู 1 บาน หน้าต่าง 3 บาน
ส่วนที่ 3 เป็นส่วนของหลังคาธรรมาสน์ สร้างเป็นลักษณะเก๋ง 5 ชั้น มีขนาดลดหลั่นกันขึ้นไปจนถึงยอดสูงสุด

ปัจจุบัน “หอแจก” หรือ “โรงธรรม” ซึ่งเป็นประดิษฐานของ “ธรรมาสน์เสาเดียว” ที่วัดพิจิตรสังฆาราม บ้านโนนยาง ยังคงมีการปฏิบัติธรรมของชาวบ้านทั้งในวันธรรมดาและในวันธรรมสวนะตามกิจวัตรของชาวพุทธโดยทั่วไป