บัวหอง ผาจวง (หมอแคนม้ากระทืบโฮง) (ดนตรีพื้นบ้าน แคน)

นายบัวหอง ผาจวง หรือเป็นที่รู้จักกันดีในนาม “หมอแคนม้ากระทืบโฮง” เกิดเมื่อวันที่ ๑๓ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๘๘ ที่บ้านดอนแก้ว ตำบลบ้านธาตุ อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี

นายบัวหอง ผาจวง สำเร็จการศึกษาระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ จากโรงเรียนสังชานุเคราะห์ อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี หลังจบการศึกษาภาคบังคับแล้ว นายบัวหอง ผาจวง เริ่มฝึกหัดวิชาการเป่าแคนจากบิดา เพื่อเป็นวิชาชีพเลี้ยงตนในอนาคต ด้วยความวิริยะ อุตสาหะ และตั้งใจฝึกฝนจนเชี่ยวชาญ ได้รับการยกย่องว่า เป็นหมอแคนที่มีความสามารถสูงสุดอีกคนหนึ่ง นายบัวหอง ผาจวง ได้รับการติดต่องานเป่าแคนเพื่อบรรเลงประโลมจิตของคนในสังคมอยู่เป็นนิจ เคยเป่าแคนให้กับหมอลำเคน ดาเหลา ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดงหลายครั้ง ด้วยลักษณะเสียงแคนที่แสนไพเราะจับจิต ประกอบกับอัตลีลาในการเป่าที่มีการกระทืบเท้าสอดรับกับจังหวะและท่วงทำนองของหมอลำอย่างน่าประทับใจ ทำให้นายบัวหอง ผาจวง ได้รับฉายาจากหมอลำเคน ดาเหลา ว่า “ม้ากระทืบโฮง”

การฝึกฝนจนเจนจบในศาสตร์กอปรกับประสบการณ์ที่บ่มเพาะความสามารถจนเจนจัดในศิลป์ด้านการเป่าแคน นายบัวหอง ผาจวง ได้คิดประดิษฐ์ ดัดแปลง ประยุกต์และสร้างสรรค์ผลงานเพลงเป่าแคนไว้หลายลาย เช่น ลายออนซอนอีสาน ลายสาวหยิกแม่ ลายยาวน้อย ลายคอนสวรรค์ ลายสุดสะแนน ลายยาวใหญ่ ลายสูตรใหญ่ ลายสูตรน้อย ลายลมพัดพร้าว ลายผู้เฒ่าเงยคอ ลายน้ำโตดตาด ลายภูไท และลายลำเต้ย นอกจากนี้ นายบัวหอง ผาจวง ยังได้รับรางวัลเกียรติยศจากการประกวดมากมาย อาทิ รางวัลชนะการประกวดเป่าแคน ที่สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว รางวัลรองชนะเลิศอันดับ ๑ การประกวดเป่าแคน งานการท่องเที่ยว รับพระราชทานถ้วยรางวัลสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี รางวัลชนะเลิศการประกวดเป่าแคน ในงานอนุรักษ์การเป่าแคนถ้วยพระราชทานสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

จากอาชีพสู่ภูมิปัญญาอันล้ำค่า กระแสธารแห่งความรักและหวงแหนในมรดกของบรรพชน นายบัวหอง ผาจวง ได้ก่อตั้งศูนย์อนุรักษ์วัฒนธรรมดนตรีพื้นบ้านอีสานของตำบลค่ายบกหวาน อำเภอเมืองหนองคาย จังหวัดหนองคาย และอุทิศตนเพื่อถ่ายทอดภูมิปัญญาการเป่าแคนและดนตรีพื้นบ้านอีสานให้แก่เยาวชนและสถาบันการศึกษาหลายแห่ง และจัดแสดงในงานสำคัญต่าง ๆ ของชุมชนและสังคม โดยไม่คิดค่าใช้จ่ายตอบแทน

นายบัวหอง ผาจวง เป็นศิลปินผู้หยั่งรากลึกถึงแก่นของความรู้ทั้งด้านศาสตร์และศิลป์การเป่าแคน เป็นศิลปินผู้เต็มเปี่ยมด้วยความรู้ ความสามารถที่ประจักษ์ชัดแจ้ง รวมทั้งเป็นศิลปินผู้สร้างคุณประโยชน์ แก่สังคม เป็นศิลปินผู้สร้างสรรค์และประพันธ์ผลงานอันทรงคุณค่า และเป็นศิลปินผู้สร้างกระแสธาร แห่งวัฒนธรรมของชาติให้คงอยู่สู่ยุวชน ให้เกิดการพัฒนา สืบทอด และอนุรักษ์ นายบัวหอง ผาจวง จึงสมควรได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีพื้นบ้าน แคน) ประจำปีพุทธศักราช ๒๕๕๘ จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น เพื่อเป็นเกียรติประวัติสืบไป