จินตนา เย็นสวัสดิ์ (จินตนา ปากไฟ) (ลำกลอน)

นางจินตนา เย็นสวัสดิ์ หรือชื่อในการแสดงว่า “หมอลำจินตนา ปากไฟ” เกิดเมื่อวันที่ ๗ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ ที่บ้านโคกน้อย ตำบลพระลับ อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น สำเร็จการศึกษาชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ จากโรงเรียนบ้านโคกน้อย ตำบลพระลับ อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น ด้วยเกิดในครอบครัวหมอลำ และมีใจรัก สนใจในอาชีพหมอลำกลอน จึงทำให้ นางจินตนา เย็นสวัสดิ์ ได้ติดตามพี่สาวไปแสดงหมอลำในงานบุญประเพณีต่าง ๆ จนเกิดแรงบันดาลใจให้ศึกษา ฝึกฝน เล่าเรียน ท่องบทกลอนต่าง ๆ ของพี่สาวด้วยความมุ่งมั่น เรียนรู้จากประสบการณ์จริง จนแตกฉานด้านกลอนลำ สามารถออกลำได้แม้อายุ เพียง ๑๕ ปี ในขณะนั้นถือว่าเป็นหมอลำกลอนที่มีอายุน้อยที่สุดคนหนึ่งในวงการหมอลำภาคอีสาน

นางจินตนา เย็นสวัสดิ์ ได้ยึดถือการลำเป็นอาชีพตลอดมา แสดงและเผยแพร่ศิลปะหมอลำกลอน ถ่ายทอดให้ลูกศิษย์ผู้ที่สนใจหลายรุ่น นับเป็นเวลานานกว่า ๕๐ ปี แม้โลกปัจจุบันจะเปลี่ยนแปลงไปสู่ความทันสมัยอย่างรวดเร็ว แต่ “หมอลำจินตนา ปากไฟ” ก็ยังคงรักษาความเป็นเอกลักษณ์ของหมอลำกลอนไว้ จังหวะ ทำนอง และความสามารถของหมอลำ โดยนำเอากลอนลำเรื่องของทางโลกและทางธรรมมาแสดง เช่น เรื่องคุณธรรม จริยธรรม การดำเนินชีวิต ขนบธรรมเนียมประเพณี อีกทั้งเรื่องราวต่าง ๆ ทางด้านประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ พุทธประวัติ ตำนาน หรือนิทานชาดก ซึ่งแสดงถึงความเป็นปราชญ์แห่งอีสาน อีกทั้งอนุรักษ์และเผยแพร่บทกลอนอันเป็นมรดกล้ำค่าให้แก่อนุชนรุ่นหลัง โดยผ่านทั้งภาครัฐและเอกชน ได้รวบรวมบทกลอนในทำนองลำยาว ลำล่อง ลำเต้ย ด้วยทุนทรัพย์ของตนเอง แจกประชาสัมพันธ์ไปยังหมู่บ้าน วัด โรงเรียน และสถานีวิทยุต่าง ๆ จนกระทั่งสำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ได้แต่งตั้งให้เป็นผู้ช่วยครูภูมิปัญญาไทย ด้านศิลปกรรม (หมอลำกลอน) ร่วมกับ หมอลำเสงี่ยม กาหลง จากศูนย์การเรียนรู้ภูมิปัญญาไทย อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ทำหน้าที่เผยแพร่องค์ความรู้ด้านศิลปวัฒนธรรมหมอลำกลอน เป็นอาจารย์พิเศษมหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี ทำหน้าที่สอนเรื่อง “หมอลำกลอน คือครูของแผ่นดิน” ใน ๑ ภาคการศึกษา โดยไม่รับค่าตอบแทน นอกจากนี้ยังได้เผยแพร่ศิลปะหมอลำกลอนไปยังต่างประเทศร่วมกับหมอลำฉวีวรรณ ดำเนิน (ศิลปินแห่งชาติ) อาทิ นครหลวงเวียงจันทน์ แขวงสะหวันนะเขต สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว สาธารณรัฐอินเดีย เป็นต้น ปัจจุบันเป็นอาจารย์พิเศษด้านหมอลำกลอนให้กับมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตอีสาน จังหวัดขอนแก่น ทำหน้าที่สอนและควบคุมวงดนตรีของมหาวิทยาลัย “วงโปงลางอีสาน หนุ่มปริญญา สาวมหา’ลัย”

นางจินตนา เย็นสวัสดิ์ มีความสามารถในการขับร้องหมอลำเป็นอย่างดียิ่ง มีชื่อเสียงจนเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวาง มีผลงานด้านการแสดง การบันทึกเสียง มีวิธีการร้องที่เป็นเอกลักษณ์ ถือได้ว่าเป็นหมอลำแม่แบบชั้นครู ด้วยประสบการณ์ในการลำ น้ำเสียงที่ไพเราะมีพลัง แสดงไหวพริบปฏิภาณด้านกลอนลำ ทั้งยังเป็นผู้ที่มีกิริยามารยาทเรียบร้อย แต่งกายด้วยผ้าไหม เหมาะสมถูกกาลเทศะทำให้เป็นที่ประทับใจแก่ผู้ชมและผู้ฟัง โดยทุ่มเทชีวิตจิตใจให้กับศิลปะการแสดงหมอลำอันทรงคุณค่า เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีค่ายิ่ง สะท้อนให้เห็นถึงชีวิตความเป็นอยู่ของคนอีสานได้อย่างชัดเจน เพื่อศึกษา อนุรักษ์ ส่งเสริม สืบทอด และพัฒนามรดกนี้ไว้ตราบนานเท่านาน

ด้วยเกียรติคุณในการแสดงศิลปะพื้นบ้านอีสานกลอนลำ ความสามารถที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวอย่างโดดเด่น ตลอดจนการอุทิศตนเพื่องานสังคมมาโดยตลอดทั้งชีวิตของการเป็นศิลปินหมอลำ นางจินตนา เย็นสวัสดิ์ หรือ หมอลำจินตนา ปากไฟ จึงสมควรได้รับการเชิดชูเกียรติยกย่องเป็นศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง (ลำกลอน) ปีพุทธศักราช ๒๕๖๐ จากมหาวิทยาลัยขอนแก่นเพื่อเป็นเกียรติประวัติ สืบไป